Thơ Haiku Là Gì ? Nguồn Gốc, Đặc Điểm, Luật Thơ, Cách Làm, Tuyển Tập Các Bài Thơ Của Các Tác Giả Nổi Tiếng Nhất Nhiều Chủ Đề.
NỘI DUNG CHÍNH
Thơ Haiku Là Gì ?
Thơ Haiku là một thể loại thơ ngắn độc đáo của Nhật Bản, thường chỉ gồm 3 câu với tổng cộng 17 âm tiết, được chia theo cấu trúc 5-7-5. Thơ Haiku xuất phát từ ba câu đầu (phát cú) của những bài renga (liên ca) và phát triển mạnh vào thời kỳ Edo (1603-1867).
Đặc điểm của thơ Haiku:
Ngắn gọn và súc tích: Mỗi bài thơ Haiku chỉ có 17 âm tiết, giúp truyền tải ý tưởng một cách ngắn gọn và súc tích.
Thiên nhiên và mùa màng: Thơ Haiku thường miêu tả thiên nhiên và các mùa trong năm, sử dụng từ ngữ (quý ngữ) để gợi lên hình ảnh của mùa mà không cần nói rõ.
Tính tương phản: Thơ Haiku thường lồng ghép hai ý tưởng hoặc hình ảnh tương phản để tạo nên sự bất ngờ và sâu sắc.
Ví dụ về một bài thơ Haiku nổi tiếng của Matsuo Bashō:
Ao xưa, Con ếch nhảy vào, Vang tiếng nước xao.
Bài thơ này thể hiện sự tĩnh lặng của thiên nhiên và sự bất ngờ của một sự kiện nhỏ nhưng đầy ý nghĩa.
Không cần vần điệu nhưng thơ Haiku là sự kết hợp giữa màu sắc, âm thanh, tượng hình có chọn lọc. Nhìn lướt qua, thơ Haiku chỉ là một bài thơ ngắn gọn, tuy nhiên tác giả đã dẫn dắt người đọc đi qua một khu vườn chữ nghĩa nhỏ hẹp để thênh thang bước vào một cõi tư duy vô cùng bát ngát, một chân trời sáng tạo rộng mở mà người đọc cần có một sự tưởng tượng thật phong phú.
Haiku là một nghệ thuật tổng hợp tinh tế tuyệt vời giữa Phật giáo và Lão Giáo trong thế giới Thiền thi, giữa cụ thể và trừu tượng, giữa ẩn dụ và phân tích, giữa thiên nhiên vũ trụ và nội tâm con người . Vạn vật và vũ trụ đều có nguồn gốc từ Đạo, theo sự sinh hóa vô thường và kiếp người cũng chỉ là phù sinh hư ảo. Điều nói ra được thì hữu hạn, mà ý lại vô hạn.
Thể thơ Haiku ra đời vào thế kỷ 17 và phát triển mạnh vào thời kỳ Edo (1603 – 1867). Lúc mới xuất hiện, Haiku mang sắc thái trào phúng nhưng dần chuyển sang mang âm hưởng lắng tịnh của Thiền tông. Trong đó, thiền giả thi sĩ lỗi lạc Matsuo Bashō được xem là người khai sinh ra thể loại và Yosa Buson cùng Masaoka Shiki đã phát triển thể thơ này ngày thêm hoàn thiện, cho nó thể thức, tên gọi như ta thấy hiện nay.
Năm 1680, Matsuo Basho viết bài thơ Con ếch theo lối Haikai – một thể thơ mới (theo thời điểm bấy giờ) và nó mở đường cho thể thơ Haiku. Các bài Haikai của Basho ngắn gọn, súc tích từ chữ đến ý, cho thấy cái nhìn và thi tứ của nhà thơ. Những người ngưỡng mộ ông đã bắt đầu tập làm lối thơ này và thể Haikai trở nên nghiêm trang, chín chắn hơn, sau đó dần dần trở thành thể Haiku, nói lên quan niệm và ghi lại sự rung động của nhà thơ.
Nếu bạn cảm thấy thể thơ này thú vị và muốn học cách làm thơ Haiku thì nhất định không nên bỏ qua phần chia sẻ Luật Thơ Haiku chi tiết dưới đây nhé!
Thơ thuộc thể loại Haiku thường sẽ có 3 dòng. Dòng đầu và dòng cuối của bài thơ sẽ có 5 âm tiết, ôm lấy dòng giữa có 7 âm, có dạng 5-7-5, tổng cộng 17 âm. Bởi tiếng Nhật Bản đa âm nên mỗi dòng có thể có một, hai, ba chữ hay nhiều hơn.
Nội dung thơ Haiku có luật như sau: không mô tả cảm xúc, chủ yếu ghi lại sự việc xảy ra trước mắt. Vì số chữ bị giới hạn trong 17 âm nên thơ Haiku thường chỉ diễn tả một sự kiện xảy ra ngay lúc đó, ở thì hiện tại. Sự kiện này có thể liên kết hai ý nghĩ hoặc hai ý tưởng khác nhau mà ít khi người ta nghĩ đến cùng một lúc.
Một bài thơ Haiku sẽ luôn tuân thủ hai nguyên lý tối thiểu, đó là Mùa và Tính Tương Quan Hai Hình Ảnh.Trong thơ bắt buộc phải có “Kigo” (quý ngữ) nghĩa là từ miêu tả mùa ( không dùng từ xuân, hạ, thu, đông nhưng dùng các từ như hoa anh đào, cành khô, lá vàng ,tuyết trắng … để chỉ các mùa), và diễn tả một hình ảnh lớn (vũ trụ) tương xứng với một hình ảnh nhỏ (đời thường).
Các câu thơ thuộc thể thơ Haiku không nhất thiết phải có dấu chấm hoặc dấu phẩy. Tác giả có thể tùy ý dừng ở vị trí mình muốn, không nhất thiết phải ở cuối câu. Các bài thơ có thể ngẫu hứng, không cần tiêu đề, sử dụng từ ngữ không giới hạn,….
Cách Làm Thơ Haiku
Dựa vào hướng dẫn này, bạn có thể tự sáng tác các bài thơ Haiku theo sở thích của mình.
Bước 1: Suy nghĩ tìm kiếm ý tưởng:
Để có thể có ý tưởng làm thơ Haiku thì bạn nên đi dạo ra công viên hoặc băng qua cánh rừng gần nhà bởi đây là cách lấy cảm hứng viết thơ Haiku phổ biến được các tác giả Nhật Bản áp dụng
Bạn nên tập trung vào sự kiện hoặc sự vật theo mùa chỉ diễn ra vào một thời điểm nhất định nào đó trong năm.
Cố gắng chỉ tập trung vào một con người hay vật thể trong bài thơ. Haiku rất ngắn và bạn sẽ không đủ chỗ để viết về mọi suy tưởng của mình chỉ trong 3 dòng về người hay vật ấy.
Bạn có thể đọc những bài thơ nổi tiếng để tham khảo ý tưởng và cách làm. Bạn có thể tham khảo thơ của các tác giả nổi tiếng sau: Matsuo Basho, Yosa Buson, Tagami Kikusha, Richard Wright.
Bạn có thể mượn cảnh tả tình hoặc một phép ẩn dụ có thể giúp bạn bộc lộc cảm xúc ngắn gọn. Vài ví dụ có lẽ bạn thích:
Bùm, bùm, bùm, đoàng, đoàng!
Tâm trí tôi là bãi chiến trường
Thiên thu cuồng nộ
Bước 2: Bắt đầu sáng tác Haiku
Hãy tuân theo cấu trúc câu và âm tiết của thơ Haiku, gồm 3 dòng, âm tiết 5-7-5. Nghĩa là câu đầu 5 âm tiết, câu hai 7 âm tiết và câu cuối 5 âm tiết.
Thơ Haiku truyền tải thông điệp ngắn gọn về chủ thể tới người đọc thông qua các giác quan. Do đó hãy nghĩ về mùi hương, cảm xúc, thanh âm, hương vị và dáng vẻ của chủ thể.
Tránh việc miêu tả trừu tượng hay mơ hồ. Thay vào đó, bạn nên dùng những hình ảnh cụ thể để người đọc dễ hình dung. Thay vì sử dụng phép ẩn dụ hoặc mô phỏng, hãy miêu tả chủ thể với chi tiết cụ thể và độc đáo
Viết thơ ở thì hiện tại.
Hãy kết thúc bài thơ bằng câu cuối bất ngờ. Một bài thơ Haiku hay sẽ có câu kết thúc rung động và khiến người xem vương vấn.
Bước 3: Đọc lại và mài giũa bài thơ
Đọc bài thơ thành tiếng, đảm bảo rằng từng dòng thơ trôi chảy tự nhiên dòng này nối dòng kia khi được đọc lên theo nhịp 5-7-5. Bài thơ phải nghe có vẻ tự nhiên
Cho người khác xem thơ Haiku của bạn để có được lời nhận xét
Sau khi hoàn thành, hãy đặt bài thơ vào giữa trang giấy và canh giữa để nó tạo thành hình kim cương. Đó là cách trình bày thơ Haiku truyền thống
