Nội Dung Bà Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ của Nguyễn Khoa Điềm. Hướng Dẫn Vẽ Sơ Đồ Tư Duy, Gợi Ý Soạn Bài, Phân Tích Giá Trị Tác Phẩm, Giáo Án Chi Tiết.
NỘI DUNG CHÍNH
Giới Thiệu Bài Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ
Bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm được sáng tác vào năm 1971, trong thời kỳ ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ. Bài thơ thuộc thể thơ tự do, được in trong tập “Đất và khát vọng” năm 1984.
Nội dung bài thơ miêu tả hình ảnh người mẹ miền Tây Thừa Thiên vừa lao động, vừa ru con trên lưng. Qua những lời ru ngọt ngào, người mẹ thể hiện tình yêu thương con gắn liền với lòng yêu nước và tinh thần chiến đấu. Hình ảnh người mẹ cõng con lên rẫy, giã gạo nuôi bộ đội, và chuyển lán đạp rừng đã khắc họa rõ nét sự hy sinh và kiên cường của những người phụ nữ trong thời chiến.
Bài thơ không chỉ là lời ru cho những em bé mà còn là khúc hát ca ngợi tình mẫu tử và lòng yêu nước sâu sắc.
Nội Dung Bài Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
Tác giả: Nguyễn Khoa Điềm
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời:
– Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,
Mẹ thương a kay, mẹ thương bộ đội
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần,
Mai sau con lớn vung chày lún sân…
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka–lưi
Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ,
Em ngủ ngoan em, đừng làm mẹ mỏi.
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.
– Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,
Mẹ thương a kay, mẹ thương làng đói.
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka–lưi…
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.
Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,
Mẹ địu em đi để dành trận cuối.
Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.
– Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,
Mẹ thương a kay, mẹ thương đất nước.
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ,
Mai sau con lớn làm người Tự Do…
Tham khảo thêm tác phẩm 🌿 Bài Thơ Bếp Lửa [Bằng Việt] 🌿 Nội Dung, Nghệ Thuật
Về Nhà Thơ Nguyễn Khoa Điềm
Tham khảo thêm một số thông tin về nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm.
- Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943, trong một gia đình trí thức cách mạng.
- Quê của ông ở làng An Cựu, thành phố Huế.
- Sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964, Nguyễn Khoa Điềm về quê hương miền Nam tham gia chiến đấu.
- Ông thuốc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ của dân tộc.
- Nguyễn Khoa Điềm từng giữ nhiều chức vụ quan trọng: Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam (khóa V), nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng Ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương.
- Năm 2000, ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
- Một số tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Khoa Điềm
- Cửa thép (tập ký, 1972)
- Đất ngoại ô (tập thơ, 1973)
- Mặt đường khát vọng (trường ca, 1974)
- Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (tập thơ, 1986)
- Thơ Nguyễn Khoa Điềm (tập thơ, 1990)
- Cõi lặng (tập thơ, 2007)
Xem thêm về phân tích 🌟 Đoàn Thuyền Đánh Cá 🌟 Khám Phá Nội Dung, Nghệ Thuật, Phân Tích
Hoàn Cảnh Sáng Tác Bài Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ
Hoàn cảnh sáng tác bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ như sau:
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác vào năm 1971, khi tác giả tham gia chiến đấu tại chiến trường phía Tây khu Thừa Thiên.
Bằng những trải nghiệm chân thực và trực tiếp chứng kiến quá trình chiến đấu anh hùng của những người mẹ Tà-ôi trong kháng chiến, tác giả đã rất xúc động viết ra những vần thơ mang âm hưởng lời ru tha thiết vừa để ca ngợi tình mẫu tử rất đỗi thiêng liêng sâu sắc, cũng để ca ngợi vẻ đẹp kiên cường của người phụ nữ Tà-ôi cũng như toàn dân tộc trong những năm tháng chiến tranh vô cùng ác liệt.
Ý Nghĩa Nhan Đề Bài Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ
Bật mí cho bạn đọc ý nghĩa nhan đề bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.
- Khúc hát ru: gợi về những âm hưởng sâu lắng quen thuộc trong tâm hồn mỗi người.
- Những em bé: hình ảnh khái quát về một thế hệ những con người được nuôi dưỡng, lớn lên từ những lời ru của mẹ.
=> Ca ngợi người mẹ miền núi nói riêng, cũng như người mẹ Việt Nam nói chung. Đó là những người phụ nữ bình dị, tần tảo và giàu đức hy sinh.
Đừng bỏ qua bài 🌻Bài Thơ Về Tiểu Đội Xe Không Kính🌻 Nội Dung, Nghệ Thuật, Phân Tích
Giá Trị Tác Phẩm Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ
Ngay sau đây là những giá trị tác phẩm Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.
Giá trị nội dung
- Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện tình yêu thương con gắn với lòng yêu nước, với tinh thần chiến đấu của người mẹ miền tây Thừa Thiên qua bài thơ.
- Trong gian nan, vất cả của cuộc sống ở chiến khu, người mẹ càng dành cho con tình yêu thương thắm thiết, càng ước mong con mau lớn khôn, khỏe mạnh, trở thành công dân của một đất nước tự do.
Giá trị nghệ thuật
- Giai điệu, âm hưởng lời ru.
- Giọng điệu ngọt ngào, trìu mến.
- Nghệ thuật ẩn dụ, phóng đại.
Bố Cục Bài Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ
Bố cục bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ bao gồm 3 phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “Mai sau con lớn vung chày lún sân”: Lời ru khi mẹ cuộc sống sinh hoạt hằng ngày.
- Phần 2. Tiếp theo đến “Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi”. Lời ru trong lao động sản xuất.
- Phần 3. Còn lại. Lời ru trong chiến đấu.
Khám phá thêm tác phẩm 🌸 Bàn Về Đọc Sách 🌸 Sơ Đồ Tư Duy, Phân Tích, Dàn Ý
Dàn Ý Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ
Cập nhật cho bạn đọc dàn ý Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.
I. Mở bài
– Giới thiệu về tác giả Nguyễn Khoa Điềm: Tác giả Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ lớn, có nhiều tác hay đóng góp cho nền văn học nước nhà. Thơ của ông thường gắn liền với tình yêu quê hương đất nước, tình yêu con người và có giá trị nhân văn sâu sắc.
– Giới thiệu tác phẩm: Tác phẩm “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” thể hiện nguồn cảm hứng vô tận của tác giả với những người con đồng bào Tây Nguyên dân tộc thiểu số ít người. Bài thơ thể hiện tình cảm mẫu tử thiêng liêng, tình yêu của người mẹ dành cho con, hòa chung vào tình yêu quê hương đất nước, tạo thành một tình lớn, mang lại nhiều cảm xúc cho người đọc.
II. Thân bài:
a. Hình ảnh người mẹ địu con giã gạo thể hiện điều gì?
Người đồng bào vùng dân tộc thường có thói quen địu con trên lưng khi đi làm nương, làm rẫy, khi giã gạo, quay lúa, dệt vải. Những đứa trẻ thơ vùng cao có lẽ ai cũng từng một thời được sống trên lưng mẹ. Lưng người mẹ ấm áp ấp ủ cho con những giấc mơ đẹp, ru con những trưa nồng oi ả, cho con những khoảng trời tuổi thơ bình yên với những giấc mơ ngoan hiền
b. Phân tích sự vất vả của người mẹ khi làm việc như thế nào?
Những giọt mồ hôi của mẹ rơi xuống thấm qua lớp áo chảy xuống khuôn mặt hồng hào, bụ bẫm của em, chảy cả vào trong giấc mơ của em. Mẹ làm việc rất vất vả, lại còn phải cõng thêm em ở trên lưng, chắc mẹ sẽ cảm thấy rất mệt mỏi.
c. Mong ước của người mẹ ?
Mẹ em đang vung những nhịp chày, làm việc tạo ra những hạt gạo ấm áp tình quân dân, tình đồng bào, đồng chí. Em nằm ngoan sau lưng mẹ ngủ một giấc no say, những giấc mơ bình yên về một ngày mai tươi sáng.
d. Điều gì làm cho người mẹ vui vẻ làm việc?
Một bà mẹ vừa chăm chỉ làm việc, vừa chăm con dành hết tình yêu thương của mình cho đứa con bé bỏng, những người mẹ này cũng chưa giây phút nào quên tình yêu, trách nhiệm với với quê hương, đất nước. “Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội. Nhịp chày nghiêng giấc mơ em nghiêng”
e. Phân tích hình ảnh hai mặt trời để thấy sự khác nhau như thế nào?
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng. Người mẹ đồng bào dân tộc đi đâu làm gì cũng luôn phải mang con theo cùng. Những việc mẹ làm vô cùng nặng nhọc nhưng có em ở bên dường như mẹ không còn cảm thấy cô đơn nữa.
Mẹ làm việc vì con, mong muốn cho con lớn khôn trưởng thành, có một cuộc sống đầy đủ hơn. Tình yêu của người mẹ thể hiện qua từng ấp ủ, mong muốn nhỏ nhoi. Qua những câu thơ này ta thấy tác giả là một người có trái tim vô cùng nhân hậu. “mặt trời của bắp thì nằm trên đồi. Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”.
-Tác giả đã sử dụng hình ảnh chơi chữ, lối nói ẩn dụ cùng là hình ảnh mặt trời. Nhưng mặt trời nhưng thể hiện sự biểu cảm khác nhau. Mặt trời của mẹ chính là em. Mẹ dành hết tình yêu, sức mạnh của cuộc đời mình để chăm sóc, lo lắng cho em. Mong cho em cho em có cuộc sống vui vẻ hạnh phúc.
f. Hình ảnh các anh cầm súng, các chị cầm chông thể hiện điều gì?
Trong khổ thơ này, người mẹ không chỉ dịu con làm rẫy, đi rừng hay giã gạo nữa. Mà người mẹ đã địu con vào chiến trường, vào Trường Sơn tham gia giết giặc chống quân thù.
g. Mong ước của người mẹ khi nói với con đi đánh trận cuối?
Mẹ địu con đi đánh trận cuối, thể hiện sự quyết tâm của người mẹ trong cuộc chiến đấu khốc liệt này. Đồng thời cũng thể hiện niềm tin tất thắng của toàn thể người dân trên đất nước ta. Chúng ta luôn tin đạo nghĩa sẽ thắng hung tàn, sự đoàn kết ý chí của người dân sẽ xóa tan những âm mưu đen tối.
h. Qua bài thơ tác giả muốn nhắn nhủ điều gì?
Tinh thần chống giặc ngoại xâm của đồng bào ta vô cùng mãnh liệt. Dù với vũ khí nào thì tinh thần quyết tâm chống giặc ngoại xâm của người đồng bào ta vô cùng mạnh mẽ. Chúng ta trên dưới đồng lòng trăm người như một.
III. Kết bài:
Bài thơ đã thể hiện tình cảm sâu sắc của người đồng bào dân tộc, những người có cái bụng thẳng thắn, chân tình. Họ luôn hướng về cách mạng, về những anh bộ đội Cụ Hồ với những tình cảm gắn bó sâu sắc.
Có thể bạn sẽ cần tác phẩm ✨ Những Đứa Trẻ [M. Go-Rơ-Ki] ✨ Nội Dung, Giá Trị, Phân Tích
Soạn Bài Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ
Tham khảo gợi ý soạn bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ nhé.
👉Câu 1 (trang 154 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
Tác dụng cách lặp, cách ngắt nhịp :
– Tạo nhịp điệu dìu dặt, tha thiết, tạo tiết tấu nhẹ nhàng như lời hát ru.
– Thể hiện tình mẹ con thắm thiết, nhất là tình cảm của người mẹ cho con.
👉Câu 2 (trang 154 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
Hình ảnh người mẹ Tà-ôi :
– Người mẹ tảo tần, lam lũ : những công việc quen thuộc hằng ngày (giã gạo, địu con, trỉa bắp) với bao vất vả, lo toan.
– Người mẹ kháng chiến : tham gia kháng chiến, tình cảm của người mẹ không chỉ dành cho A-kay mà còn dành cho anh bộ đội, cho làng, cho đất nước.
👉Câu 3 (trang 154 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
– Mặt trời của bắp : là mặt trời của thiên nhiên vĩnh hằng, đem lại ánh sáng và sự sống cho muôn loài.
– Mặt trời của mẹ : là em cu Tai, là niềm hạnh phúc của mẹ.
→ Đứa con bé bỏng chính là nguồn năng lượng, sự sống không thể thiếu của đời mẹ.
👉Câu 4 (trang 154 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
– Tình cảm của người mẹ với con : đằm thắm lớn lao. Mẹ yêu con, mong con khôn lớn trưởng thành, mong con được sống trong hòa bình.
– Lời ru với công việc của mẹ : theo sự trưởng thành khôn lớn của con và khát khao cho con được tự do.
+ Mẹ giã gạo : Mẹ mơ con sau này lớn lên sẽ “vung chày lún sân”.
+ Mẹ trỉa bắp trên nương : mong ước mai sau có thể phát nương cho mẹ.
+ Mẹ chiến đấu : Em cu Tai cũng vào Trường Sơn theo mẹ, “Em mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ”, mơ cho đất nước thống nhất.
👉Câu 5 (trang 155 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
– Tình yêu thương con của người mẹ gắn liền với tình thương anh bộ đội, buôn làng và cao hơn nữa là tình yêu quê hương đất nước.
– Ta thấy được tình yêu thương con dạt dào, nồng thắm, lòng yêu nước sâu sắc, ý chí chiến đấu mãnh liệt của những bà mẹ Việt Nam, dân tộc Việt Nam.
Nhất định đừng bỏ lỡ tác phẩm 🌿 Cố Hương [Lỗ Tấn] 🌿 Nội Dung, Nghệ Thuật
Giáo Án Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ
Chia sẻ cho bạn đọc giáo án Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.
I. Mục tiêu bài học
– Thông qua bài học giúp học sinh hiểu đuợc:
1. Kiến thức
– Hs có những hiểu biết bước đầu về t/g Nguyễn Khoa Điềm và hoàn cảnh ra đời của bài thơ.
– Giúp Hs cảm nhận được tình cảm bà mẹ Tà Ôi dành cho con gắn chặt với t/y quê hương đất nước và niềm tin vào sự tất thắng của C/M.
– Nghệ thuật ẩn dụ, phóng đại, h/ả thơ mang tính biểu tượng âm hưởng của những khúc hát ru thiết tha trìu mến.
2. Kĩ năng
– Hs nhận diện các y/t ng ngữ , h/ả mang màu sắc dân gian trongbài thơ.
– Phân tích đc mạch cảm xúc trữ tình của bài thơ qua các khúc hát của bà mẹ, của t/g.
– Cảm nhận đc tinh thần k/c của nd ta trong thời kì chống Mĩ cứu nước.
3. Thái độ
– Kính trong và biết ơn những ng mẹ VN có công với đất nước/cm,Yêu thương những ng thân trong g/đ, yêu gia đình, quê hương, đất nước.
II. Chuẩn bị tài liệu
1. Giáo viên
+ Soạn bài, đọc tài liệu chuẩn KTKN, tài liệu tham khảo, nghiên cứu, soạn bài.
2. Học sinh
+ Đọc trước bài, chuẩn bị bài (trả lời câu hỏi đọc hiểu, làm bài tập SGK)
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức
* Kiểm diện: Sĩ số
9A:
9C:
2. Kiểm tra
– GV kiểm tra việc chuẩn bị bài của học sinh
– Đọc thuộc lòng bài thơ “ Bếp lửa” Phân tích ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh ngọn lửa trong bài thơ ?
3. Bài mới
| Hoạt động của GV và HS | Kiến thức cần đạt |
|---|---|
| HĐ1. HDHS đọc và tìm hiểu chú thích: – GV hướng dẫn hs cách đọc: giọng tha thiết ngọt ngào chú ý các đoạn điệp khúc, các câu thơ đối xứngGv đọc mẫu 1 đoạn – HS đọc bài H: Em hãy nêu vài nét về tác giả NKĐ? | I. Đọc và tìm hiểu chú thích 1. Đọc: 2. Chú thích a) Tác giả: Nguyễn Khoa Điềm (1943) huyện Phong Điền- Tỉnh Thừa Thiên Huế, trong một gia đình trí thức cách mạng – Ông thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong K/C chống Mĩ – Từng là Tổng thư kí hội nhà văn VN Từ năm 2000 giữ cương vị là uỷ viên bộ chính trị, trưởng ban tư tưởng văn hoá T/Ư – Chất chính luận làm cho thơ NKĐ vừa dạt dào cảm xúc, vừa lắng đọng suy nghĩ. |
| H: Hoàn cảnh ra đời bài thơ: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ? H: Tìm hiểu nghĩa của 1 số chú thích khó SGK? | b) Tác phẩm – Bài thơ được sáng tác năm 1971 khi ông đang công tác ở chiến khu miền tây Thừa Thiên. – Bài thơ là lời hát ru có 3 khúc(mỗi khúc có 2 khổ) ý thơ phát triển, xác thực và giàu tính biểu tượng. c) Chú thích khác(SGK) |
| HĐ2. HDHS đọc – hiểu văn bản H: Xác định thể loại và bố cục của bài thơ? (mỗi đoạn lại gồm 2 lời ru :lời ru của nhà thơ và lời ru của mẹ) | II. Đọc – hiểu văn bản 1. Thể loại * Thể loại:Thơ 8 chữ 2. Bố cục: 3 đoạn + 2 khổ đầu: khúc hát ru thứ nhất , khúc hát ru của người mẹ thương con, thương bộ đội + 2 khổ tiếp: khúc hát ru thứ 2: người mẹ ru con và thương dân làng + Còn lại: khúc hát ru thứ 3: khúc hát ru của người mẹ thươngcon, thương đất nước. |
| H: Nhận xét về cấu trúc lặp lại của các khúc hát du ?tác dụng của cách ngắt nhịp thơ trong mỗi lời du ? | – Ở từng lời ru trực tiếp, nhịp thơ lại được ngắt đều đặn ở giữa dòng-> cách lặp lại ấy đã tạo âm điệu dìu dặt, vấn vương của lời ru. – Giọng điệu trữ tình thể hiện đặc sắc tình cảm thiết tha, trìu mến của người mẹ Tà Ôi. |
| H: Người mẹ Tà Ôi đc m/t làm những công việc gì? H: Mẹ làm việc trong h/c ntn? H: Em nx ntn về công việc mẹ làm? H: Công việc mẹ làm có ý nghĩa ntn? H: T/g đã sử dụng biện pháp nt nào trong những câu thơ nói vè công việc của mẹ? T/d của những biện pháp nt ấy? H: Từ đó h/ả ng mẹ Tà Ôi hiện lên ntn? – Mỗi công việc của mẹ Tà Ôi gắn với một ước mơ và niềm tin của mẹ. | 3. Phân tích a. H/ả người mẹ Tà Ôi: – Mẹ giã gạo nuôi bộ đội . – Mẹ tỉa bắp góp lương thực cho k/c.- Mẹ chuyển lán bảo vệ căn cứ. – Mẹ tham gia chiến dịch.→ Mẹ vừa địu con vừa làm việc.→ Công việc nặng nhọc vất vả.→ Mẹ làm việc để phục vụ bộ đội , k/c. – Nghệ thật: Điệp khúc, so sánh, h/ả tương phản- “ Lưng núi…to… lưng mẹ… nhỏ”… ⇒Gây ấn tượng về t/c công việc vất vả, nhọc nhằn và ý nghĩa công việc mẹ làm vì bộ đội vì buôn làng, vì cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc. ⇒ Người mẹ quyết tâm làm việc hết mình vì k/c, yêu con thương bộ đội và buôn làng. |
| H: Vậy trong khi làm việc mẹ thể hiện niềm tin và ước mơ gì? | b. Mong ước của ng mẹ Tà Ôi: – Mẹ giã gạo → mơ gạo trắng.→ con lớn khoẻ mạnh “ vung chày lún sân” – Mẹ tỉa bắp → mơ bắp lên đều.→ con lớn giỏi giang (phát mười Ka – lưi) – Chuyển lán – giành trận cuối → mơ thấy BH → mơ con đc làm ng tự do (đất nước thống nhất). |
| H: Mẹ gửi gắm ước mơ của mình vào đâu? H: Mẹ thể hiện niềm tin vào điều gì trong mỗi ước mơ? | – Mẹ gửi ước mơ vào lời hát ru, vào giấc mơ của con. – Mẹ tin tưởng vào tương lai đất nc, mẹ tin con mẹ lớn lên sẽ mạnh giỏi, trở thành người lính chiến đấu vì nền độc lập và trở thành người dân của môt đất nước hoà bình( là ng tự do). |
| H: Để thể hiện niềm tin và ước mơ của mẹ nhà thơ đã thể hiện giọng điệu lời thơ ntn? H: Em hiểu ntn về nd câu thơ:“ Mặt trời của bắp thì nằm trên đồiMặt trời của mẹ em nằm trên lưng”? H: Qua các khúc hát ru t/c và khát vọng của ng mẹ có sự p/tr ntn? H: Từ đó em thấy t/y thương con của ng mẹ Tà Ôi gắn với những t/c nào? H: Qua đó em thấy t/g thể hiện thái độ t/c gì của nd ta từ ước mơ của ng mẹ Tà Ôi? H: Em đcbồi dưỡng t/c gì sau khi học b/thơ? | – Giọng điệu: ngọt ngào, vang xa- thiết tha, trìu mến. – H/ảnh mặt trời ở câu thơ thứ hai là h/ả ẩn dụ về em bé ⇒ con là mặt trời soi sáng sưởi ấm niềm tin, ước mơ và ý chí của mẹ trong c/s. ⇒ T/c và khát vọng của mẹ ngày càng lớn rộng hoà cùng với cuộc k/c gian khổ- hào hùng của d/t. -T/y con của mẹ luôn gắn với t/y quê hương, đất nc.⇒ Qua hình ảnh người mẹ Tà Ôi nhà thơ thể hiện tình yêu quê hương đất nước, ý chí chiến đấu cho độc lập tự do và khát vọng thống nhất đất nước của nhân dân ta. ⇒ Bồi dưỡng t/y quê hương đất nước,niềm tự hào d/t.Có thể hi sinh h/p riêng tư vì độc lập tự do. |
| HĐ3. HDHS tổng kết: H: Nêu nhưng cảm nhận của em về nd và nghệ thuật bài thơ sau khi học? – Gọi hs đọc ghi nhớ SGK | III. Tổng kết: 1. Nghệ thuật: – Sáng tạo trong kết cấu khúc hát ru, tạo nên sự lặp lại giống như những giai điệu của lời ru, âm hưởng của lời ru – NT ẩn dụ, tương phản., phóng đại. – Liên tưởng độc đáo, diễn tưởng bằng những h/ả thơ có ý nghĩa biểu tượng. 2. Nội dung: – Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ ngợi ca tình cảm thiết tha và cao đẹp của bà mẹ Tà Ôi dành cho con, cho quê hương, đất nước trong cuộc k/c chống Mĩ cứu nước→ khát vọng thống nhất đất nước của nhân dân ta. * Ghi nhớ SGK/T155 |
4. Củng cố – luyện tập
– GV nhắc laị những kiến thức bài học
5. Hướng dẫn học sinh về nhà:
– Học bài theo câu hỏi và đọc thuộc lòng bài thơ
– Chuẩn bị bài tiếp theo: Tổng kết về từ vựng – làm các bài tập sgk.
Sơ Đồ Tư Duy Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ
Tổng hợp các sơ đồ tư duy Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.
Đừng vội bỏ lỡ phân tích 💌 Chiếc Lược Ngà 💌 Nội Dung, Nghệ Thuật, Phân Tích
5 Mẫu Phân Tích Bài Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ Hay Nhất
Nhất định đừng bỏ lỡ 5 mẫu phân tích bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ hay nhất.
Phân Tích Bài Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ Ấn Tượng – Mẫu 1
Trong thơ ca Việt Nam hiện đại, có nhiều bài viết về chủ đề quê hương, đất nước. Lòng yêu nước thể hiện ở mỗi bài mỗi khác, tùy theo cảm hứng của tác giả, song mỗi bài là một nốt nhạc trong bản giao hưởng ngợi ca Tổ quốc và nhân dân anh hùng.
Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ chiến sĩ trưởng thành trong chiến khu tây Thừa Thiên gian khổ và ác liệt thời chống Mĩ. Trong những ngày mưa bom bão đạn ấy, bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ đã ra đời.
Bài thơ kể về người mẹ dân tộc Tà-ôi vừa địu con trên lưng vừa giã gạo để nuôi bộ đội; tỉa bắp trên nương góp phần sản xuất lương thực cho kháng chiến và mơ ước sau này sẽ được thấy Bác Hồ, ước mong con mình khôn lớn được sống trong đất nước tự do. Qua đó, tác giả ca ngợi tình yêu con thiết tha, đằm thắm và tình yêu nước sâu nặng của bà mẹ Tà-ôi. Bài thơ có 3 khúc ru, mỗi khúc đều mở đầu bằng câu:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Kết thúc là lời ru của mẹ được lặp lại ở mỗi đoạn:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi.
Mẹ thương a-kay, mẹ thương…
Con mơ cho mẹ…
Mai sau con lớn…
Trong mỗi khúc hát ru đều có hình ảnh người mẹ với công việc vất vả cùng tình cảm, ước vọng đối với đứa con và quê hương đất nước.
Mở đầu bài thơ là tiếng ru thân thương, vỗ về của nhà thơ, đưa em bé vào giấc ngủ say nồng:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ
Trong lời ru đứa con chứa chan niềm thương mến sâu xa đối với người mẹ. Hai câu thơ sau miêu tả người mẹ trong công việc giã gạo nuôi quân:
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ dội
Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng
Nếu câu thơ trên tả thực thì câu thơ dưới thể hiện tình cảm gắn bó sâu nặng giữa mẹ và con. Tác giả vừa miêu tá công việc giã gạo nặng nhọc của người mẹ, vừa miêu tả giấc ngủ chập chờn, giấc ngủ nghiêng của cu Tai trên lưng mẹ. Dường như chú bé cũng thấy được nỗi vất vả và ý nghĩa đẹp đó trong việc làm của mẹ nên hơi thở em hoà cùng hơi thở mẹ và em cố ngủ ngoan cho mẹ yên lòng.
Nếu ai đà từng chứng kiến cảnh giã gạo bằng chày trong cối gỗ của đồng bào miền núi thì mới thấy hết sự vất vả khi biến hạt thóc thành hạt gạo trắng ngần. Nhà thơ đã chọn lựa những động tác tiêu biểu để miêu tả công việc giã gạo nặng nhọc và thế hiện tình mẹ con chân chất, sâu nặng của người mẹ miền núi. Cảnh tượng mộc mạc ấy đâ làm xúc động lòng người:
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời
Khi mẹ giã gạo, cu Tai vẫn ngủ trên lưng. Trong giấc ngủ, em vẫn cảm nhận được mồ hôi của mẹ rơi trên má em nóng hổi, cảm nhận được sự vất vả và tình yêu con thiết tha của mẹ.
Tác giả đã sử dụng thành công nghệ thuật so sánh: đôi vai mẹ gầy làm gối cho con, lưng mẹ đung đưa làm nôi ru con ngủ và nhịp tim của mẹ hát thành lời yêu thương tha thiết. Trong giấc ngủ, lúc nào Cu Tai cũng được ấp ủ tròng hơi thở và tình thương của mẹ, được nghe mẹ hát ru. Khổ thơ đã thể hiện được tình mẫu tử thắm thiết, thiêng liêng cùng công việc vất vả của người mẹ giã gạo để nuôi con, nuôi bộ đội Giải phóng.
Nếu khổ thơ đầu là lời ru của nhà thơ thì khổ thơ thứ hai là tiếng nói tâm tình của người mẹ:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội
Câu thơ như lời ru êm ái chất chứa yêu thương. Tình cảm mẹ con vốn đã đẹp nay càng đẹp hơn bởi nó gắn liền với tình cảm lớn lao là tình thương bộ đội, tình yêu nước. Mẹ mong trong giấc ngủ, Cu Tai sẽ mơ giấc mơ của mẹ là có nhiều gạo thật ngon để nuôi bộ đội và Cu Tai sẽ lớn lẽn thật nhanh để giúp mẹ giã gạo nuôi quân:
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Mai sau con lớn vung chày lún sân…
Từ ước mơ có hạt gạo trắng ngần đến ước mơ mai sau con lớn vung chày lún sân đều chứa đựng niềm hi vọng cháy bỏng của người mẹ về đứa con sau này sẽ trở thành một thanh niên cường tráng, có ích cho nước, cho dân.
Hình ảnh người mẹ trong cảnh tỉa bắp trên nương thật đẹp và cảm động:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ
Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-Lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ
Vẫn là lời vỗ về của trái tim chan chứa thương yêu của nhà thơ, mong em bé ngủ ngon để mẹ yên tâm làm việc, nhưng ở khổ thơ này, cảm xúc da diết hơn thể hiện qua hình ảnh tương phản độc đáo: Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ.
Núi thì lớn, nương bắp thì rộng mà sức mẹ có hạn. Mẹ cắm cúi, lom khom tỉa bắp, trên lưng mẹ con vẫn ngủ say. Câu thơ đã khắc sâu nổi vất vả khó nhọc của người mẹ vùng cao trong lao động sản xuất thời chống Mĩ.
Đối với những bà mẹ sớm hôm tần tảo nuôi con, dường như họ không biết mệt mỏi bởi đứa con là niềm hi vọng, là nguồn an ủi, động viên, tiếp thêm sức mạnh và nghị lực cho mẹ:
Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.
Câu thơ lấp lánh nét đẹp cuộc đời và tình mẹ con. Biện pháp ẩn dụ trong những câu thơ này có nhiều ý nghĩa. Bắp trên nương tươi tốt nhờ ánh nắng mặt trời. Cu Tai cũng giống như mặt trời tỏa nắng sưởi ấm trái tim mẹ để mẹ sống tốt hơn, đẹp hơn cho đời. Em là mặt trời bé bỏng, thân yêu của mẹ.
Lời ru ở khúc ru này vẫn là tiếng nói tâm tình của người mẹ nhưng đã chứa đựng ước mơ lớn hơn:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói
Con mơ cho mẹ hát bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi…
Càng thương con, người mẹ lại càng thương bà con dân bản. Mẹ ước mơ về một ngày mai no ấm hạnh phúc, về sự trưởng thành và sức mạnh kì diệu của đứa con thân yêu.
Nếu ở hai đoạn thơ trước, tác giả miêu tả cảnh mẹ địu con trên lưng giã gạo nuôi bộ đội, địu con lên nương tỉa bắp thì ở đoạn thơ này là cảnh mẹ địu con cùng đi đánh giặc:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan, đừng rời lưng mẹ
Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng
Thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông
Mẹ địu em đi để giành trận cuối
Sự lặp lại hai câu thơ Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi, Em ngủ cho ngoan, đừng rời lưng mẹ đã tạo nên âm điệu ngân nga, thấm dần vào người đọc một cảm xúc thân thương. Con cùng mẹ băng suối, vượt ngàn, đạp rừng xông tới. Cả nhà, cả làng, cả nước cùng đánh giặc.
Nhịp thơ sôi nổi, thôi thúc như một hành khúc lên đường. Câu kết vẽ lên hình ảnh thật xúc động:
Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.
Lời thơ khẳng định ý chí chiến đấu mãnh liệt của bà mẹ Tà-ôi nói riêng và đồng bào miền tây Thừa Thiên Huế nói chung. Lúc này, mẹ và em cùng lên đường vào Trường Sơn đánh giặc, nơi có biết bao khó khăn vất vả, nơi cái chết và sự sống chỉ cách nhau gang tấc.
Kết thúc bài thơ vẫn là lời hát ru và ước nguyện của mẹ:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do…
Điệp khúc: Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi, Mẹ thương a-kay…, Con mơ cho mẹ…, Mai sau con lớn… đã thể hiện khát vọng cháy bỏng trong lòng người mẹ. Mẹ mong ước cho con những điều thật thiết thực và cũng thật lớn lao, kì diệu:
Mai sau con lớn vung chày lún sân…,
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi
Mai sau con lớn làm người Tự do…
Khi giã gạo, mẹ mong con mơ cho mẹ hại gạo trắng ngần. Khi tỉa bắp trên nương, mẹ mong con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều. Khi chiến đấu, mẹ mong con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ trong ngày đất nước sạch bóng quận thù, Bắc-Nam thông nhất. Chính tình thương, đức hi sinh, lòng vị tha và nhân hậu cao cả của những người mẹ nghèo yêu nước ấy đã góp phần làm nên chiến thắng hôm nay.
Bài thơ ra đời năm 1971, trong giai đoạn ác liệt nhất của cuộc chiến đấu chông Mĩ cứu nước nhưng đến nay nó vẫn còn giừ nguyên giá trị. Khúc hát ru đã được phổ nhạc, trở thành bài ca được nhiều người ưa thích. Tình yêu thương con của bà mẹ nghèo miền núi gắn liền với tình thương bộ đội, tình yêu làng bản, lòng kính yêu Bác Hồ và tình yêu đất nước.
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ được đánh giá là một trong những bài thơ hay của thơ ca giai đoạn chống Mĩ cứu nước. Giờ đây, đọc lại bài thơ, người ta vẫn rưng rưng xúc động bởi tình cảm mộc mạc, chân thành cao đẹp của những người mẹ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ gian khổ và oanh liệt của dân tộc ta. Tự hào thay, người mẹ Việt Nam!
Sau cuộc chiến tranh chống Mĩ cứu nước, Tổ quốc ta, nhân dân ta đã xây dựng biết bao tượng đài để ghi nhớ công ơn và ngợi ca những người mẹ Việt Nam anh hùng, Với Khúc hát ru những em bé lớn trẽn lưng mẹ, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm cũng đã xây dựng thành công một tượng đài bằng ngôn ngữ về những người mẹ miền núi vô danh.
Phân Tích Bài Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ Đặc Sắc – Mẫu 2
Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ có nhiều những đóng góp đáng kể trong nền văn học Việt Nam, những bài thơ của ông để lại nhiều giá trị sâu sắc và đặc biệt nổi bật đó là bài khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.
Những khúc hát ru của người mẹ đã là nguồn cảm hứng vô tận để tác giả sáng tác lên những tác phẩm hay và đặc biệt có ý nghĩa, nó mang những khúc hát ru thu hút những làn điệu nhẹ nhàng trong tâm hồn của tác giả, những hình ảnh đó đã tác động mạnh mẽ trong lòng người đọc.
Những lời ru những em bé ngủ trên lưng những người mẹ khi địu con lên núi, ngủ trên lưng mẹ những em bé này lớn lên từng này, những giấc ngủ ngon đã trở thành một động lực để người mẹ có thể lao động để nuôi dưỡng những người con của mình.
Mẹ lao động đó là giã gạo, và một nhiệm vụ quan trọng đó là nuôi những chú bộ đội đi chiến đấu, những điều cao cả đó đã được tác giả thể hiện thật sâu sắc, những điều đó mang những đặc trưng riêng và mang những nỗi nhớ riêng biệt, đối với những người mẹ niềm núi này:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời:
Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,
Mẹ thương a kay, mẹ thương bộ đội
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần,
Mai sau con lớn vung chày lún sân…
Những khúc hát ru của những người mẹ này đã mang những khoảnh khắc đặc biệt trong tâm trí của những người chiến sĩ cách mạng, những lời hát đó đã khắc khoải sâu sắc trong lòng người, nó mang những dấu ấn riêng và đặc biệt sâu sắc.
trong những hình ảnh đó những sự vất vả của những người mẹ đã thể hiện sâu sắc và nó nổi bật trong những trang thơ của tác giả, những nỗi vất vả đó được diễn tả bằng những từ như đổ mồ hôi, nhưng vai gầy nhấp nhô… những lời đó đã thể hiện được những nỗi vất vả của những bà mẹ.
Sự tận tụy đó thể hiện những nỗi niềm sâu sắc, nó mang những nỗi nhớ thương và tác giả đã thể hiện những nỗi nhớ thương và tình cảm sâu sắc của tình yêu đối với những người mẹ này, sự biết ơn sâu sắc, những khoảnh khắc đó mang những âm điệu nhẹ nhàng và âm vang:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka–lưi
Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ,
Em ngủ ngoan em, đừng làm mẹ mỏi.
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.
Những việc làm của mẹ đều là muốn chăm cho con lớn khôn, mẹ yêu thương con và yêu thương những chú bộ đội đã hy sinh để bảo vệ tổ quốc, những nhịp chày dã gạo đã thể hiện mang những dấu ấn sâu sắc trong tâm hồn của tác giả, những điều đó đã thể hiện sâu sắc và mang những nhịp điệu riêng và vô cùng ý nghĩa cho tác giả.
Những nỗi nhớ thương đó thể hiện qua những ngôn ngữ trong tác phẩm này, hình ảnh mang những đặc trưng sâu sắc, những lời ru của người mẹ mong cho người con của mình ngủ ngon và những tâm sự thầm kín mà người mẹ đã thể hiện, mặt trời của bắp đó là mặt trời của nguồn lương thực nuôi sống bộ đội và nuôi con, nhưng mặt trời của mẹ thì nằm trên lưng.
Đó là tất cả những tình cảm sâu sắc mà người mẹ muốn thể hiện, con là tất cả đối với mẹ, là niềm tin trong sáng là cuộc sống của mẹ:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.
Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,
Mẹ địu em đi để dành trận cuối.
Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.
Sự mong mỏi của mẹ đó là mong cho con ngoan và khỏe mạnh, những lời tâm sự mà người mẹ đã thể hiện được sâu sắc trong tác phẩm đó là những điều thầm kín và những nỗi niềm sâu rộng mà tác giả đã thể hiện, tình yêu thương của tác giả trong bài này đó là những khoảnh khắc mà tác giả thể hiện qua những trang sách hay mang những giá trị riêng biệt nó biểu hiện tình cảm của mẹ dành cho người con.
Tình yêu thương đó đã tác động sâu sắc đến tâm hồn của tác giả, những khoảnh khắc đó nhẹ nhàng và tình cảm gắn bó mật thiết và có ý nghĩa vô cùng lớn khi sự yêu thương của mẹ là vô bờ bến. Nhưng mong ước của người mẹ là mong con của mình sau này cũng sẽ trở thành những người có ích cho xã hội như những người chiến sĩ cách mạng, phục vụ cách mạng.
Những vất vả gian lao của những người mẹ vừa phải nuôi con vừa phải lo chiến đấu cách mạng những người mẹ cao cả này đã để lại nhiều cảm xúc đáng kể cho tác giả, những điều đó không chỉ tạo nên những niềm tin sáng chói mà tạo nên những nhịp điệu riêng trong lòng của tác giả những hình dung đó, những hy sinh cao cả mà người mẹ đã dành nó to lớn và có sức mạnh vô cùng mạnh mẽ.
Những hình dung đó tạo nên những nhịp điệu riêng và có ý nghĩa đặc biệt sâu sắc, hình dung ra những hình ảnh mang những đặc điểm riêng và vô cùng ý nghĩa cho người đọc, những sự hy sinh đó vang vọng và mang những ý nghĩa đặc biệt sâu sắc, nhiều những hình ảnh mang những giá trị lớn lao khi người phụ nữ vừa nuôi con vừa cầm chông đánh giặc khi có giặc tới…
Sự hy sinh lớn lao đó đã thể hiện được những yếu tố cao cả trong người mẹ mong muốn của người mẹ con mình sẽ trở thành những người có ích và sẽ lo cho đất nước của mình, những điều đó sẽ có ý nghĩa tạo nên những nhịp điệu nhẹ nhàng mà Bác Hồ đã dạy dỗ.
Phân Tích Bài Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ Tiêu Biểu – Mẫu 3
Viết về bà mẹ Việt Nam trong thời kì chống Mĩ, bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ độc đáo và rất hay. Nó đã được phổ nhạc thành ca khúc từng làm rung động hàng triệu trái tim.
Bà mẹ được nói đến là bà mẹ người Tà-ôi có một tình thương mênh mông: thương con, thương làng đói, thương bộ đội, thương đất nước. Bài thơ có 3 khúc ca được sáng tạo theo âm điệu dân ca, điệu ru con của đồng bào Tà-ôi trên miền núi Trị Thiên. Mở đầu mỗi khúc ca là một điệp khúc ngọt ngào tha thiết:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi!
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ…
Có lúc như vỗ về yêu thương. Tình mẹ hay tấm lòng nhà thơ:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi…
Khúc ca thứ nhất là tiếng ru khi mẹ địu con giã gạo
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời.
Tiếng ru con “nghiêng” theo nhịp chày làm cho giấc ngủ em cu Tai cũng “nghiêng” theo. Con như đang chia sẻ sự vất vả của mẹ. Má em cũng “nóng hổi” vì bao mồ hôi mẹ tuôn rơi. Hàng loạt hình ảnh hoán dụ (mồ hôi, má, vai, lưng, tim) được sử dụng rất “đắt” để thể hiện trái tim yêu thương mênh mông của người mẹ nghèo.
Lưng mẹ là chiếc nôi để con lớn lên. Tim mẹ dạt dào tình mẫu tử, đã “hát thành lời”. Hạt gạo hậu phương là “hạt vàng làng ta” hạt gạo của mẹ nặng tình nặng nghĩa, rất đáng tự hào:
Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội
Khúc ca thứ hai là tiếng ru khi mẹ tỉa bắp trên núi Ka-lưi. Người mẹ cần cù đảm đang vừa địu con, vừa làm rẫy. So sánh “lưng núi” và “lưng mẹ” nhằm khẳng định đức tính kiên nhẫn, chịu đựng gian khổ của người mẹ nghèo:
Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ.
“Mặt trời” trong thơ Nguyễn Khoa Điềm là một hình ảnh ẩn dụ nói lên tình thương, niềm tự hào của mẹ đối với cu Tai, vì em là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mẹ:
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.
Mẹ nhân hậu, lòng mẹ bao la mang nặng tình nhà nghĩa xóm:
Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói.
Thời kháng chiến “hạt gạo cắn đôi, hạt muối chia đều” là thế.
Khúc ca thứ ba, nhịp điệu vang lên dồn dập. Đó là lúc “Thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suối”, dồn đồng bào Tà-ôi vào chỗ chết, mẹ địu con khi đang “chuyển lán” và “đạp rừng”. Cả gia đình mẹ cùng ra trận, mang tầm vóc anh hùng:
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông
Mẹ địu em đi để giành trận cuối
Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.
Khúc ca thứ ba là khúc ca chiến đấu. “Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh ” là truyền thống anh hùng của người phụ nữ Việt Nam. Ở đây, người mẹ địu con ra trận, đi tiếp tế, đi tải đạn vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước:
Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước.
Trong bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm 3 lần nói lên giấc mơ đẹp của bé thơ:
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần.
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do…
Đó là giấc mơ tình thương, giấc mơ về ấm no, hạnh phúc, giấc mơ chiến thắng.
Bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ xứng đáng là bài ca lòng mẹ Việt Nam. Mọi đứa con chỉ có thể lớn lên bằng dòng sữa, bằng lời ru, tình thương của mẹ. Bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm là tượng đài tráng lệ về bà mẹ Việt Nam “Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang”. Nó nhắc nhở mỗi chúng ta ghi sâu trong lòng tình cảm kính yêu và biết ơn người mẹ hiền của mỗi chúng ta, tự hào về bà mẹ Việt Nam.
Phân Tích Bài Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ Nổi Bật – Mẫu 4
Thơ văn Nguyễn Khoa Điềm mang khuynh hướng triết luận trữ tình sâu sắc kết hợp với nguồn chất liệu văn hóa dân gian dồi dào của dân tộc, ông có mặt xuyên suốt và là một trong những nhà thơ trẻ trưởng thành thông qua cuộc kháng chiến chống Mỹ đầy máu và lửa dân tộc.
Thời đại có nhiều biến động đã gợi ra trong tác giả 2 nguồn cảm hứng chính trong sáng tác ấy là hình tượng đất nước và hình tượng nhân dân anh hùng trong chiến đấu, kết hợp tinh tế giữa những vang động lớn lao của thời đại với những rung động tinh tế trong tâm hồn của con người để tạo ra những áng thơ tuy không rực lửa nhưng lại mang những cảm xúc ấm áp, sưởi ấm cho nhiều thế hệ con người.
Ngoài giọng thơ chính luận đem đời sống chính trị vào thơ một cách hùng hồn, ngắn gọn xúc tích thì Nguyễn Khoa Điềm còn đặc biệt có một giọng thơ trữ tình sâu sắc, thiết tha nồng đượm khi viết về những tình cảm trú ngụ trong tâm hồn con người.
Đặc biệt là với tình mẫu tử thiêng liêng cao cả trong thời chiến, ông đã khéo léo dùng một giọng thơ mang âm hưởng lời du ngọt ngào, thủ thỉ tâm tình như chính nỗi lòng của người mẹ, điều ấy thể hiện rất rõ thông qua bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ được sáng tác vào năm 1971, khi tác giả tham gia chiến đấu tại chiến trường phía Tây khu Thừa Thiên.
Bằng những trải nghiệm chân thực và trực tiếp chứng kiến quá trình chiến đấu anh hùng của những người mẹ Tà-ôi trong kháng chiến, Nguyễn Khoa Điềm đã xúc động viết ra những vần thơ mang âm hưởng lời ru tha thiết vừa để ca ngợi tình mẫu tử rất đỗi thiêng liêng sâu sắc, cũng là để ca ngợi vẻ đẹp kiên cường của người phụ nữ Tà-ôi cũng như toàn dân tộc trong những năm tháng chiến tranh vô cùng ác liệt.
Xuyên suốt bài thơ là hình ảnh người mẹ dân tộc địu đứa con nhỏ trên lưng trong mọi công việc, mọi giai đoạn cùng nhau vượt qua bao gian khổ của cuộc sống và chiến đấu, thể hiện sự gắn bó khăng khít và sâu nặng của tình mẹ con.
Hai câu thơ “Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi/Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.” cứ trở đi trở lại trong cả bài thơ tựa như lời dặn dò đầy yêu thương, trìu mến của người mẹ dành cho đứa con bé nhỏ, đang chập chờn trong giấc ngủ, mẹ chịu vất vả, con cũng phải buôn ba theo mẹ bất kể nắng mưa.
Giấc ngủ của em cu Tai chính là giấc ngủ của nhiều những em bé Tà-ôi khác và cuộc đời của mẹ cũng chính là cuộc đời của nhiều người phụ nữ Tà-ôi trong kháng chiến còn nhiều khó khăn. Chính bởi tấm lòng mẹ thương con sâu sắc, nên mẹ chẳng dám, cũng chẳng muốn xa con một giây phút nào, lưng mẹ địu con, tay mẹ lao động, để lúc nào mẹ cũng được gần con mà yên tâm chiến đấu vì tương lai của đất nước, cũng là vì tương lai của đứa con thơ.
“Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời”
Hình ảnh người mẹ Tà-ôi hiện ra thật chân thực trong hình ảnh lao động vô cùng vất vả “Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội”, đôi tay của người mẹ tuy nhỏ bé nhưng chứa đựng sức mạnh thật phi thường, trong một góc sân nhỏ, từng hạt gạo trắng ngần được bàn tay mẹ làm ra từ những nhịp chày nghiêng nghiêng, mà có lẽ con là người cảm nhận rõ nhất.
Những hạt gạo ấy không chỉ để nuôi sống mẹ, nuôi sống con, nuôi sống gia đình mà quan trọng hơn cả đó là những hạt gạo quý giá để nuôi sống bộ đội, nuôi sống cách mạng Việt Nam. Sự vất vả của mẹ dường như cũng đi sâu vào tiềm thức con thông qua những giọt mồ hôi mặn chát nóng hổi, thông qua những lần bóng lưng mẹ nghiêng khiến giấc ngủ em chập chờn.
Dẫu rằng tấm lưng mẹ gầy guộc đơn sơ, chẳng được êm đềm, vững chãi như những chiếc nôi, chiếc giường mềm mại, thế nhưng dường như chỉ có ở trên lưng mẹ em mới thực sự có một giấc ngủ ngon lành, bởi đã có bờ vai mẹ thay gối, tấm lưng mẹ thành nôi và trái tim mẹ rộn ràng sau những lần vung chày mạnh mẽ làm thành lời ru ngọt ngào, êm ái đưa em vào giấc ngủ dịu êm.
Từ những hình ảnh, bình dị và thân thuộc trong cuộc sống lao động của người mẹ dân tộc ta cảm nhận được tấm lòng cao cả của người mẹ dành cho đất nước, mẹ hy sinh biết bao mồ hôi công sức, mệt nhoài trong những lần gia gạo, nhưng chưa bao giờ mẹ từ bỏ, mẹ đã trở thành hậu phương đóng góp một phần công sức của mình để làm nên chiến thắng vĩ đại của dân tộc.
Cũng như bao chiến sĩ ngoài kia thì ở đây mẹ cùng con cũng phấn đấu hết mình trong lao động, chiến đấu trong âm thầm lặng lẽ, bên góc sân nhà với vũ khí là cối cùng chày để mong một ngày đất nước được tự do.
Không chỉ nằm trong khuôn khổ góc sân cùng với công việc giã gạo, mà người mẹ Tà-ôi cùng đứa con còn xuất hiện trong những ngày tăng gia sản xuất ở chiến khu, và trước đó nếu em theo mẹ giã gạo, thì giờ đây em lại theo mẹ lên núi để “trỉa bắp”.
“Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka–lưi
Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ,
Em ngủ ngoan em, đừng làm mẹ mỏi.
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.”
Nếu so với việc địu em giã gạo, thì việc “trỉa bắp” trên núi cao lại càng khiến mẹ vất vả hơn rất nhiều, đôi tay mẹ gieo từng hạt bắp, đôi chân mẹ lần từng bước đi, lưng mẹ cõng em, còn bóng mẹ hứng ánh nắng gay gắt từ mặt trời và dĩ nhiên em cu Tai cũng chẳng được giấc ngủ êm đềm, mát mẻ.
Người mẹ Tà-ôi thương cho đứa con bé bỏng, lòng vẫn luôn nặng một lời ru “Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi”, mẹ mong em Cu-Tai cũng thấu hiểu được nỗi vất vả của mẹ ngày hôm nay mà bằng lòng yên giấc, để mẹ được yên tâm lao động.
Trong khổ thơ này Nguyễn Khoa Điềm đã sử dụng rất nhiều thủ pháp nghệ thuật quen thuộc như so sánh và ẩn dụ để làm lời thơ vừa uyển chuyển vừa thêm phần ý nghĩa dưới những câu chữ rất đỗi đơn giản, mộc mạc.
Nhà thơ đã khéo léo so sánh giữa hai hình tượng “Lưng núi thì to” và “lưng mẹ nhỏ” để làm nổi bật vẻ đẹp vĩ đại của con người trước thiên nhiên, cũng như tầm vóc của người mẹ Tà-ôi trong lao động sản xuất, trong trách nhiệm với đất nước với dân tộc.
Tấm lưng của núi ấy dẫu cóc to có rộng cũng chỉ gánh được một vùng trời, còn tấm lưng của mẹ tuy nhỏ nhắn gầy guộc nhưng lại mang vác biết bao trách nhiệm nặng nề, dường như chẳng hề tương xứng.
Trên lưng mẹ có giấc mơ của con, có trách nhiệm nuôi sống cả gia đình và quan trọng hơn cả đó là trách nhiệm làm hậu phương vững chắc, tích cực lao động sản xuất để nuôi cán bộ, làm hậu phương vững chắc cho cách mạng, vì tương lai một ngày không xa đất nước được hòa bình tự do. Không chỉ là tình cảm phấn đấu hy sinh vì cách mạng mà tâm hồn của người mẹ còn trở nên sáng ngời vì tình mẫu tử thiêng liêng.
Đối với cây bắp non chờ ngày đơm bông kết quả thì mặt trời chính là nguồn sống, nguồn dinh dưỡng quan trọng bậc nhất không thể thay thế, thì đối với mẹ em cu Tai đang say giấc nồng lại chính là mặt trời đầy yêu thương mà mẹ hết lòng trân quý.
Em không chỉ tiếp thêm sức mạnh cho lao động sản xuất mà em còn chính là ánh sáng dẫn lối cho mẹ trong những năm tháng mờ mịt vì bom đạn giặc thù, em để mẹ hiểu rõ rằng chỉ có làm cách mạng, chỉ có chiến đấu vì đất nước thì tình yêu thương của mẹ đối với em mới là trọn vẹn, mẹ phải cố gắng dành cho em một đất nước tươi đẹp, tự do và độc lập để em được sống những ngày an yên nhất.
Phải nói rằng trong tất cả các loại tình cảm trên thế gian có lẽ chẳng có loại nào vừa thiêng liêng, vừa cao cả, vừa bao dung và dịu dàng hơn tình mẹ nữa.
Người mẹ Tà-ôi đâu chỉ kiên cường, mạnh mẽ trong lao động sản xuất mà bước chân mẹ đã chuyển từ góc sân, từ quả núi ra đến tận chiến trường mưa bom, bão đạn. Mẹ không còn là hậu phương âm thầm, lặng lẽ mà giờ đây người phụ nữ chân yếu tay mềm thế mà cũng trở thành một người lính thực thụ, trực tiếp tham gia vào chiến đấu, đặc biệt hơn cả trên lưng mẹ, em cu Tai vẫn luôn theo sát một bước chẳng rời, gắn bó chặt chẽ vô cùng.
“Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.
Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,
Mẹ địu em đi để giành trận cuối.
Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.”
Công việc của mẹ đã không còn là giã gạo hay tỉa bắp mà thay vào đó là công việc vất vả cực nhọc hơn gấp bội phần, không chỉ mệt mà mẹ còn phải đối mặt với biết bao nguy hiểm đang rình rập trong lúc “chuyển lán”, “đạp rừng”.
Trong khí thế hào hùng sôi nổi của cách mạng, trong lúc trận chiến bước vào thời kỳ cam go quyết liệt nhất, khi giặc thù đã “đuổi ta phải rời con suối”, biết bao đồng bào “anh trai cầm súng, chị gái cầm chồng”, thì chính bản thân mẹ và em cũng hòa mình vào cuộc đấu tranh.
“Mẹ địu em đi để giành trận cuối”, với một niềm tin vững chắc rằng không lâu nữa đất nước lại hòa bình, và với mỗi trận chiến mẹ cũng như đồng bào đều dồn hết ý chí và sức mạnh giống như hôm nay là “trận cuối” với niềm hy vọng toàn thắng.
Dĩ nhiên rằng trong những lúc cam go, khốc liệt như vậy mẹ lại càng muốn được gần em, muốn bảo vệ em trong vòng tay yêu thương của mình, em cứ thế nằm trong giấc ngủ đến chiến trường ác liệt, trải qua biết bao đói khổ trên con đường Trường Sơn đỏ đất anh hùng.
Phải nói rằng, đến đoạn thơ này ngoài cảm hứng lãng mạn dẫn dắt ý thơ, thì khuynh hướng sử thi của thời đại đã hiện lên một cách rõ ràng thông qua hình tượng người mẹ Việt Nam anh hùng trong chiến đấu, bất chấp gian khó, đại diện cho hàng triệu con người trong công cuộc giải phóng đất nước với tình yêu thương gia đình, mở rộng ra là tình yêu thương quê hương đất nước, căm thù giặc Mỹ đến tận xương tủy.
Từ trong những lời ru tha thiết của mẹ, ta có thể nhận ra tấm lòng yêu thương đứa con nhỏ tha thiết, sâu nặng, mẹ chấp nhận hy sinh tất cả, đánh đổi sức khỏe, tính mạng để tham gia phục vụ chiến đấu, phục vụ cách mạng, trước hết vẫn là vì đứa con thơ dại.
Mẹ mong “Mai sau con lớn làm người Tự Do”, kết hợp với tấm lòng yêu nước, yêu đồng bào vốn đã ngự trị sẵn trong tâm hồn của mỗi một người dân đã làm nên một người mẹ anh hùng, kiên cường, bất khuất trong chiến đấu, trái tim, tấm lòng luôn sáng đẹp lý tưởng cách mạng và tình mẫu tử thiêng liêng, tha thiết.
Bằng giọng thơ mang âm hưởng lời ru tha thiết, ngôn từ mộc mạc, giản dị nhưng chứa nhiều cảm xúc, Nguyễn Khoa Điềm đã đem đến một hình ảnh người mẹ Tà-ôi rất đẹp, rất vĩ đại với tình cảm mẹ con bao trùm cả tác phẩm, cùng với tình yêu quê hương đất nước nồng nàn.
Đồng thời thể hiện tầm vóc con người trong những năm kháng chiến chống Mỹ, người mẹ Tà-ôi chính là đại diện cho hàng triệu những con người khác đã góp một phần công sức vào cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, để làm nên thắng lợi vẻ vang của đất nước, mà ở đó nổi bật lên những tình cảm vô cùng cao quý, tình cảm gia đình, tình cảm với đất nước, nhân dân thiết tha sâu nặng.
Phân Tích Bài Thơ Khúc Hát Ru Những Em Bé Lớn Trên Lưng Mẹ Chọn Lọc – Mẫu 5
Từ xa xưa, tình mẫu tử đã trở thành đề tài quen thuộc của văn học, là nguồn cảm hứng sáng tác bất tận của các nhà văn, nhà thơ. Trong kho tàng văn học Việt Nam, nhắc đến tác phẩm viết về tình cảm thiêng liêng cao đẹp này không thể không nhắc tới bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm.
Bài thơ là lời tâm tình tha thiết của người mẹ Tà – ôi. Qua đó bộc lộ tình yêu thương sâu sắc của mẹ dành cho con, tình cảm gắn bó với quê hương, với cuộc sống lao động và chiến đấu vùng chiến khu Trị Thiên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ nhiều gian khổ.
“Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” ra đời vào năm 1971, ngay trong những năm tháng quyết liệt của kháng chiến chống Mỹ. Bài thơ không những là tác phẩm tiêu biểu trong tập “Đất và khát vọng” của Nguyễn Khoa Điềm mà còn là lời ru đầy ngọt ngào, da diết dành cho những em bé lớn lên trên lưng mẹ.
Những lời ru chan chứa tình thương ấy đã mở ra một không gian mới đậm đà bản sắc của người Tà – ôi. Mở đầu bằng lời ru nhịp nhàng yêu thương của mẹ:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Không giống như những đứa trẻ khác, những em bé Tà – ôi nằm ngủ trong tấm nôi địu trên lưng mẹ. Câu thơ cất lên lời hát thân thương vỗ về lại như lời tâm tình nhắn nhủ âu yếm, đưa em bé vào giấc ngủ say nồng để mẹ yên tâm lao động sản xuất, phục vụ sự nghiệp chiến đấu đang giai đoạn nước sôi lửa bỏng:
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng.
Nhà thơ vẽ lên trước mắt người đọc một khung cảnh tuyệt đẹp và đầy cảm động. Nhịp thơ 3/4 nhẹ nhàng đều đều giống như nhịp ru à ơi trên cánh võng nhỏ, tạo cảm giác ngọt ngào tha thiết. Từ “nghiêng” được điệp lại 2 lần trong cùng 1 câu tái hiện chân thực hình ảnh người mẹ vừa giã gạo vừa địu con. Hiện thực cuộc chiến nhiều khó khăn gian khổ, mẹ yêu quê hương nên tham gia phục vụ kháng chiến, giã gạo để nuôi các chú bộ đội.
Thế nhưng, tình yêu mẹ dành cho con chưa bao giờ vơi bớt, ngay trong hoàn cảnh ấy, mẹ vẫn yêu thương con da diết. Nỗi vất vả nhọc nhằn hiện lên ở cả mẹ và con :
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời
Người phụ nữ vốn chân yếu tay mềm, công việc giã gạo lại không hề nhẹ nhàng như dệt vải may áo. Người mẹ Tà – ôi vừa địu con trên lưng vừa chăm chú giã gạo, sự mệt nhọc lan tỏa từ mẹ sang con. Hình ảnh “mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi” là hình ảnh biểu cảm đầy ấn tượng.
Dù bị ảnh hưởng bởi nỗi mệt nhọc của mẹ, em bé vẫn được mẹ chở che bù đắp. Giấc ngủ say nồng của em được mẹ nâng niu bằng đôi “vai gầy”, bằng “lưng đưa nôi” và lời ru cất lên từ trái tim chan chứa thương yêu.
Trong mọi thời điểm, dù mẹ làm việc gì, tình yêu bao la ấy vẫn vẹn nguyên đầy thiêng liêng, xúc động. Ngay cả những ngày leo đèo tỉa bắp, trái tim bao dung của mẹ vẫn dịu dàng ngân vang khúc hát ru cho a – kay, bởi vì em chính là nguồn sống, là động lực mạnh mẽ của mẹ:
Mặt trời của bắp thì nằm trên núi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.
Nguyễn Khoa Điềm đã khéo léo lồng ghép hình ảnh ẩn dụ “mặt trời” mang lại những rung động sâu sắc, ngợi ca tình mẫu tử thiêng liêng, cao đẹp. Mặt trời của bắp rạng rỡ ánh dương trên núi cao. Mặt trời của mẹ lại chính là con.
Con là mặt trời tỏa nắng, soi rọi và sưởi ấm trái tim mẹ, là hạnh phúc là cội nguồn sự sống và sức mạnh của mẹ. Bắp lớn lên nhờ ánh sáng mặt trời tự nhiên. Mẹ sống và chiến đấu vì mặt trời trên lưng – con yêu của mẹ.
Khúc hát ru vẫn nhịp nhàng đầy da diết, tình yêu của người mẹ Tà – ôi tiếp tục lắng sâu trong những mơ ước nhỏ nhoi gửi gắm. Từng lời thơ, từng nhịp ngắt nghỉ đều giúp chúng ta cảm nhận được sự dịu dàng bao la của tấm lòng người mẹ:
Ngủ ngoan a-kay ơi
Ngủ ngoan a-kay hỡi
Những lời ru được nhắc đi nhắc lại trong da diết như một điệp khúc yêu thương:
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Mai sau con lớn vung chày lún sân…
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi
Những năm tháng kháng chiến chống Mỹ đầy gian nan, khốc liệt. Điểm tựa của mẹ chính là con. Dù nhỏ bé, dù chưa thể cất tiếng thành lời, con vẫn là động lực giúp mẹ vượt mọi khó khăn, thử thách để sống, lao động và tham gia kháng chiến. Ước mong của mẹ giản đơn, mộc mạc nhưng vô cùng cao đẹp.
Mẹ mong con yêu bình an khôn lớn, trở thành một chàng trai khỏe mạnh. Mai này có đủ sức mạnh “vung chày lún sân”, “phát mười Ka-lưi”. Con trong mơ ước của mẹ dường như thấp thoáng dáng hình sử thi của những người anh hùng trong thần thoại.
Đồng thời cũng giống như hình ảnh quy tụ sức mạnh dân tộc từ ngàn đời xưa. Ước mơ của người mẹ Tà – ôi vừa chứa đựng mong muốn cho con một cuộc đời an bình, hạnh phúc vừa gửi gắm khát vọng tương lai thắng lợi của kháng chiến. Điều này được thể hiện vô cùng rõ ràng trong lời ru khép lại bài thơ:
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do…
Yêu quê hương, mẹ ước mơ về một ngày thống nhất đất nước. Mẹ sinh ra trong đói nghèo, nô lệ, mẹ trưởng thành trong muôn vàn gian khổ chiến tranh, con lại là nguồn sống của mẹ. Vì thế ước vọng lớn nhất của mẹ là con được trở thành công dân của đất nước tự do thống nhất. Tình cảm ấy thật thiêng liêng, cảm động.
Bài thơ khép lại nhưng âm điệu ngọt ngào vẫn còn ngân vang mãi. Nguyễn Khoa Điềm đã thành công xây dựng kết cấu bài theo khúc ru. Lời thơ như những lời ru ngọt ngào, giọng thơ tha thiết cùng nhiều từ gọi, từ xưng hô trìu mến (ơi, hỡi) và nhịp thơ chầm chậm.
Ngoài ra tác giả kết hợp nhuần nhuyễn bút pháp miêu tả và biểu cảm, sử dụng khéo lẽ nhiều hình ảnh thơ đẹp, giàu sức biểu cảm. Từ đó tái hiện chân thực hiện thực sống và chiến đấu gian khổ của đồng bào dân tộc trong kháng chiến chống Mỹ. Đặc biệt, bài thơ thể hiện sâu sắc tình yêu thương con và ngợi ca vẻ đẹp của những người mẹ Tà – ôi, gắn bó và tình nguyện hi sinh để đóng góp chung vào công cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Với những thành công ấy, bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” đã trở thành tác phẩm tiêu biểu của văn học giai đoạn kháng chiến. Những ngọt ngào yêu thương trong bài thơ sẽ còn ngân vang mãi trong trái tim người đọc.